Επιστημονικό Συμπόσιο

Αθήνα, 27 -29 Νοεμβρίου 2019

«ΑΝΤΙΣΗΜΙΤΙΣΜΟΣ, ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΚΕΨΗ»

Ο «αντισημιτισμός», λέξη με την οποία δηλώνεται η απόρριψη, η δαιμονοποίηση και το μίσος εναντίον των Εβραίων, άρχισε να χρησιμοποιείται περί τα τέλη του 19ου αιώνα. Η εμφάνιση του συγκεκριμένου όρου συνδέεται άμεσα με τις φυλετικές θεωρίες που αναπτύχθηκαν κατ’ αυτήν την περίοδο και των οποίων η πολιτική εκμετάλλευση οδήγησε στη «βιομηχανική παραγωγή και τη βιομηχανική εξάλειψη πτωμάτων» (Εnzo TRAVERSO, Οι ρίζες της ναζιστικής βίας. Μια ευρωπαϊκή γενεαλογία).

Ανεξαρτήτως όμως της δαρβινοποίησης του αντι-εβραϊσμού, στην οποία παραπέμπει ο συγκεκριμένος όρος, οι ρίζες των όσων δηλώνει ανευρίσκονται στο βάθος των αιώνων: στις αντι-εβραϊκές θρησκευτικού χαρακτήρα προκαταλήψεις και στα στερεοτυπικά μυθεύματα της Ύστερης Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα.

Την εποχή της ανάδυσης του «πολιτικού ανθρωπισμού» η οποία χαρακτηρίζει την Αναγέννηση, ο Machiavelli, στον Ηγεμόνα, θα χαρακτηρίσει τις διώξεις των Εβραίων στο όνομα της χριστιανικής πίστης ως «ευσεβή ωμότητα».

Την πολιτική χρήση αντισημιτικών προκαταλήψεων και ιδεολογικών εμμονών σηματοδοτεί, στη συνέχεια, η εμφάνιση και κυκλοφορία των κατασκευασμένων «Πρωτοκόλλων των σοφών της Σιών». Η διάδοσή τους θεμελιώνει και παγιώνει την αξίωση «αποκάλυψης» της διεθνούς εβραϊκής συνωμοσίας, την οποία εξυφαίνουν οι «μασώνοι» ή η «πλουτοκρατία».

Στις μέρες μας, τέλος, ο αντισημιτισμός επιχειρεί –πέραν των άλλων– να θεμελιώσει ιδεολογικά την επιδίωξη εξάλειψης του κράτους του Ισραήλ ή την κατάργηση του δικαιώματος του εβραϊκού λαού στον αυτοπροσδιορισμό. Μάλιστα, σύμφωνα με τον λειτουργικό ορισμό που εκπονήθηκε από την Ομάδα Εργασίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατά του Αντισημιτισμού, ο αντισημιτισμός στοχοποιεί εβραϊκούς θεσμούς ή ακόμη και «το κράτος του Ισραήλ ως συλλογική εβραϊκή οντότητα».

Στο πεδίο της θεωρίας, κατ’ εξοχήν εκφραστές της αντι-εβραϊκής παράδοσης παραμένουν οι αυτοαποκαλούμενοι «αναθεωρητές» ιστορικοί. Αρνούμενοι το γεγονός της συστηματικής, ορθολογικά οργανωμένης, εξόντωσης του εβραϊκού λαού στα ναζιστικά στρατόπεδα του θανάτου, επιδιώκουν να συγκαλύψουν την πλέον τρομακτική από τις εμπειρίες που βίωσε ο πολιτισμένος κόσμος.

Αλυσοδένοντας τους ανθρώπους στο σώμα τους, ο ρατσισμός τούς αποπροσωποιεί. Το δικαίωμα του ατόμου να ζει ανάμεσα στα άλλα ανθρώπινα όντα θεμελιώνεται πλέον στα γονίδιά του, νοούμενα ως αμετάλλακτα ψυχο-βιολογικά γνωρίσματα. Έτσι, καθιστώντας τους Εβραίους ένοχους για το γεγονός της γέννησής τους, ο αντισημιτισμός έρχεται να καταργήσει την «ανθρώπινη κατάσταση», χωρίζοντάς μας σε φυσικοποιημένους θύτες και θύματα. Ενώ όμως τα θύματα διώκονται για τον λόγο και μόνο ότι υπάρχουν, οι θύτες, όπως και όσοι τους ανέχονται, είναι υπόλογοι για τις πράξεις τους και τις επιλογές τους. Υπό αυτήν την προοπτική, στο μέτρο ακριβώς που με τον ρατσισμό «διακυβεύεται η ίδια η ανθρωπινότητα του ανθρώπου» (Emmanuel LEVINAS, Μερικές σκέψεις για τη φιλοσοφία του χιτλερισμού) ο αντισημιτισμός αναδεικνύεται και «δικό μας πρόβλημα» (Jean-Paul SARTRE, Στοχασμοί για το εβραϊκό ζήτημα). Με άλλα λόγια, το Ολοκαύτωμα είναι «‛έγκλημα κατά της ανθρωπότητας’, το οποίο διαπράχθηκε πάνω στα σώματα του εβραϊκού λαού» (Hannah ARENDT, «The Image of Hell»). Το να αγνοήσεις το βάρος αυτής της τραγικής ιστορικής αλήθειας ισοδυναμεί με κατάλυση της κριτικής σκέψης, δηλαδή με μια ηθελημένη επιστροφή στη βαρβαρότητα.

Στόχος του συμποσίου είναι να φωτίσει, στο μέτρο του δυνατού, πλευρές ενός φαινομένου που στιγμάτισε αμετάκλητα το αξιακό μας σύστημα και τον δυτικό πολιτισμό, ενώ συνεχίζει να τα υπονομεύει, καλλιεργώντας την κουλτούρα του μίσους, διαιωνίζοντας θλιβερά στερεότυπα, και εμμένοντας στην αναγωγή του εβραϊκού λαού σε «αντικειμενικό εχθρό» του ανθρώπινου γένους.

Εν όψει αυτού του στόχου, θα εξετάσουμε το ζήτημα του αντισημιτισμού συγχρονικά και διαχρονικά. Θα ασχοληθούμε με τους σημασιολογικούς μετασχηματισμούς του, τις αισθητικές εκφράσεις του, τα θεσμικά σχήματα που νομιμοποίησε, όπως και με τη νομική και ηθική αντιμετώπιση των εγκλημάτων των οποίων εξακολουθεί να είναι η αιτία.

Με κύριο ζητούμενο την φιλοσοφική προσέγγιση του φαινομένου, επιδιώκουμε την εξέτασή του και από την σκοπιά της Ιστορίας, της Κοινωνιολογίας, της Λογοτεχνίας, της Τέχνης, καθώς και της Νομικής επιστήμης.

ΟΙ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ:

— Ο θρησκευτικός αντι-εβραϊσμός.

— Ο φυλετικός αντισημιτισμός κατά τον 19ο αιώνα: φιλοσοφικές, ιστορικές και

ανθρωπολογικές προσεγγίσεις.

— Ο αντισημιτισμός και το Ολοκαύτωμα των Εβραίων.

— Το πώς να σκεφθούμε φιλοσοφικά το Ολοκαύτωμα και τις προϋποθέσεις του.

— Ο στοχασμός γύρω από τις μορφές του σύγχρονου αντισημιτισμού.

ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ: Φιλοσοφία ♦ Εβραϊκές σπουδές ♦ Ιστορία ♦ Κοινωνικές Επιστήμες ♦ Λογοτεχνία ♦ Εικαστικές τέχνες ♦ Παραστατικές τέχνες ♦ Δίκαιο.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ:

v-n-k@otenet.gr και ταυτόχρονα: epophi@philosophy.uoa.gr

https://www.facebook.com/epofi/

http://epophi.philosophy.uoa.gr

H ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΟΥ ΕΠΟΦΙ :

Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου,

Φιλοσοφική Σχολή

Κυψέλη 509 (5ος όροφος)

210-7277502

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΔΡΟΣΟΣ, ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ, ΒΙΚΥ ΙΑΚΩΒΟΥ, ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΚΑΚΟΛΥΡΗΣ, ΧΑΡΑ ΜΠΑΝΑΚΟΥ-ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗ, ΡΙΚΑ ΜΠΕΝΒΕΝΙΣΤΕ, ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ, ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗΣ, ΒΟΥΛΑ ΤΣΙΝΟΡΕΜΑ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΦΑΡΑΚΛΑΣ, ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΧΑΤΖΗΣ.

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: ΒΑΝΑ ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ-ΚΥΡΙΑΝΙΔΟΥ (Πρόεδρος), ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΣΙΛΑΡΟΣ (Αντιπρόεδρος), ΦΩΤΗΣ ΣΤΑΜΟΣ (Γραμματέας), ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΟΥΝΙΑ (Δημόσιες σχέσεις), ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΟΙΚΟΝΟΜΟΥ (ταμίας), ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΛΕΥΡΙΔΗ, ΘΑΝΟΣ ΓΕΛΑΛΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΗΡΟΔΟΤΟΥ, ΝΙΚΟΣ ΝΤΟΛΑΣ, ΤΡΙΣΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ (Μέλη).